65 km uzaklıktaki İzmir iline bağlı 28 ilçeden biri olan Foça, Menemen ile Çandarlı körfezi arasında yer alıyor. Üç yönden deniz havası alan yöre balıklarıyla da ün kazanmış. Foça önlerinde yer alan altı ıssız ada içinde, şüphesiz görsel özelliği olanların başında Siren kayalarının bulunduğu Orak adası geliyor. İncir adası ise 15 dakikalık uzaklıkta İngiliz burnu karşısında Foça çıkışındaki ilk ada ve tek antik kalıntıya sahip. Mezar, mum yerleri, su dinlendirme süzme kanalları, mağara, Kybele kabartma ve tapınak kalıntısı olan adada, küçük bir çamlık da bulunuyor. Diğerleri Kartdere, Fener, Hayırsız, Metelik ada ile bazı adalar grubundan oluşuyor. Genellikle çalılık, bodur, maki türü bitkiler ve kır çiçekleriyle kaplı adalarda tepeli karabataklar, gümüş martı, sumru gibi çeşitli kuş türleri yuvalanıyor.
Foça'da limandan düzenlenen ve eski Foça'yı yeni Foça'ya bağlayan yol üzerindeki plajları, koyları gün batımıyla daha da güzelleşen adaları, günübirlik tekne turlarına katılarak doyasıya yaşama imkanı bulunuyor.
Dünya üzerinde toplam sayıları 350-400'ü bulan foklara, Türkiye, Yunanistan ve kuzeybatı Afrika sahillerinde rastlanıyor. Neslinin tükenme tehlikesi bulunan ve 12 memeli türünden biri olan foklar, Türkiye'de Foça adalarını mesken edinmişler. Aslanburnu ile Deveboynu burnu arasındakalan adaların 2 mil uzağına kadar olan bölge, Akdeniz foku koruma alanı ilan edilmiş. Latince adı "Monochus Monochus" olup, sakinliği seven Akdeniz foklarının karaya çıkma ihtiyacı duymaları ve yaşadıkları ortamda insanlardan rahatsız olmaları nedeniyle; fokların görüldüğü Siren kayalıkları ve Orak adasına 100 m'den fazla yaklaşmak yasaklanmış. Gün içinde 100-110 km yol alabilecek kadar iyi bir yüzücü olan fokların 2 yıl öncesine kadar kışın Foça limanı sahiline kadar geldiğine şahit olan Foçalılar, şimdi onları turistik eşya dükkânlarında satılan fok resimli kupa, bardak ve tişörtlerde görebiliyorlar.Eski Foça, antik dönemde "Phokaia" adını taşıyormuş. Körfez adalarının fok balıklarına benzemesi, bu adın alınmasına neden olmuş. Ayrıca Arkaik dönem Phokaia sikkelerinde fok balığının bulunması, kentin adını bu balıktan aldığını doğrulamış. Atinalı önderlerin idaresinde gelen Phokaialılar, Kyme halkı tarafından izin verilen yerde ilk yerleşim bölgesini kurmuşlar. Denizcilikleri ile ünlü Phokaialılar, büyük gövdeli yük gemileri yerine, yüksek hızlara ulaşabilen 50 kürekli tekneleri kullanmışlar. Cenevizliler, Phokaia'yı 1275'te düğün çeyizi olarak Bizans İmparatoru Michael Palcologue'den alıp onararak, yanına bir dış kale inşa etmişler. Phokaia 14. yüzyıl boyunca Türk beyliklerinden Çakabey'in, sonraları da Saruhanoğulları Beyliği'nin yönetiminde kalmış. 1455'te Fatih Sultan Mehmet Phokaia'yı alıp Osmanlı topraklarına katmış. Kanuni Sultan Süleyman döneminde üs olarak kullanılan Foça, 1867'de Manisa eyaletine bağlanmış. 1919'da kısa dönem Yunanlılar'ın işgaline maruz kalmış. 1922'de Kurtuluş Savaşı sırasında da Türk topraklarının içinde yer almış.
Foça mezar anıtı:
İlçe merkezinin 7 km doğusunda yer alıyor. Taş ev-taş kule yapısında olan anıt mezar, büyük bir kaya kütlesinin oyulmasıyla oluşmuş. İki katlı olan anıtta, mezar odası alt katta bulunuyor. Pers egemenliğinde, M.Ö. 546-334 yılları arasında yapılan anıt mezarda, günümüz arkeologlarınca kazı çalışmalarına devam ediliyor. Dış kale: 1678 yılında inşa edilen kale, günümüzde kısmen bütünlüğünü koruyor ve Pitoneks bir görünüm içinde Türk hamamı kalıntılarına sahip. Kybele açık hava tapınağı: M.Ö. 580 yıllarında yapıldığı sanılan ve deniz kıyısında bulunan kutsal alanın yaslandığı kayalık üzerindeki sur duvarları dört ayrı dönemi gösterirken, tanrıça Kybele'nin heykel ve kabartmalarının nişler içinde bulunduğu var sayılıyor. Sur ve Beşkapılar: Ortaçağ'dan kalma şehrin etrafını çevreleyen surların en iyi korunmuş bölümleri, yarımada üzerindeki Bizans, Ceneviz ve Osmanlı dönemlerine ait onarımlar. Kısmen tahrip olmuş mangallı ve kuleli surla, yan yana dizili beş kapı bulunan bölümler görülebiliyor. Ağalar konağı, Şeytan hamamı, Fatih Camii, Osmanlı mezarlığı, Hafız Süleyman mescidi, tiyatro, mozaik ve arkaik duvar ise diğer gezilecek yerler arasında bulunuyor.
Sahil boyunca yapılan yürüyüşler, kısa etaplı fayton gezileri, cafe ve lokallerde atılan yorgunluklar, adalara, koylara yapılan günübirlik tekne turları ve restoranlarda çekilen balık ziyafetleri, Ege'ye karşı içilen serin içecekler, günbatımı seyirleri, Foça içinde ve çevresinde yapılan foto safariler, antik kent gezileri, Foça çarşısında, pazarında yapılan keyifli alışverişler... Foça'da gün böyle geçiyor. Ancak burada hatırlatmam gereken önemli bir nokta var: İnanışa göre, Foça'da var olan ama kesin yeri belli olmayan bir "Karataş" varmış. Bu taşın üzerinden bir kez geçen, ne yapar eder Foça'ya yeniden gelirmiş.Orak Adası Siren Kalaylıkları başlangıcında yer alan koyda yüzenlere, doğa ilginç yapısı ile görsel güzellikler sunuyor.
Foça'da gezilecek Yerler
Taş Ev, Dış Kale, Ağalar Konağı, Şeytan Hamamı, Siren Kayalıkları, Kybele Açık Hava Tapınağı, Surlar ve Beşkapılar, Fatih Camii, Osmanlı Mezarlığı, Hafız Süleyman Mescidi, Tiyatro, Mozaik Arkaik Duvar.
NASIL GİDİLİR?
İstanbul'dan Çanakkale-İzmir sahil yoluyla ya da Bursa-Manisa üzerinden İzmir'e giderek Foça'ya ulaşabilirsiniz. Her iki yönden gidildiğinde de, Foca'ya iki giriş bulunuyor. Foça-İstanbul arası 630 km. İzmir gelişinde 40. km'den girip 26 km sonra Foça'ya ulaşılıyor. İlçe içinde çeşitli otoparklara araç bırakabilirsiniz. Foça-yeni Foça arası, 22 km'lik manzarası güzel bir yola sahip. Foça-Bergama arası ise 56 km. Aliağa çevresi rafineriye yakınlığı nedeniyle en ekonomik fiyata yakıt alabileceğiniz yer. Antik kentlere meraklı olanlar için Foça yakınlarında yer alan Bergama'da Akslepion ve Dünyanın en dik tiyatrosuna sahip Akropol gezi alanları, müze ve kent içi bir çok görmeye değer eser barındırıyor.