RİZE İLİ: GENEL BİLGİLER
Yüzölçümü: 3.920 km²
Nüfus: 348.776 (1990)
İl Trafik No: 53
Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan Rize, bölgenin en karakteristik özelliklerini gösterir. Anadolu'nun diğer bölgelerinden coğrafi yapısıyla olduğu gibi kültürel yapısı ile de ayrılır. Dik yamaçlı vadileri, doruklara ulaşılabilir dağları, buzul gölleri, zümrüt yeşili yaylaları, tarihi kemer köprüleri ve kaleleri, coşkun akan dereleri ile çok özel bir turizm beldesidir.
İLÇELER:
Rize ilinin ilçeleri; Ardeşen, Çamlıheşin, Çayeli, Derepazarı, Fındıklı, Güneysu, Hemşin, İkizdere, İyidere, Kalkandere ve Pazar'dır.
GENEL BİLGİLER
Rize sözcüğü Helence Riza/ Rize dağ eteği anlamına gelmektedir . Bazı araştırmacılar ise Lazca buluşma yeri anlamına gelip şehre adını verdiğini iddia etsede genel kanı orijinin Helence olduğudur .
Rize yemyeşil bir kent .1950 den sonra çay sayesinde kalkınmış .Apartman boşluklarına ,sanayi sitesindeki tamirhane avlularına kadar her yere çay ekilmiş .Çaydan artan yerlerede apartman yapılmış .8.yüzyıldan kalma bir Bizans kalesi dışında hiç bir tarihi yapı yok .Çay enstitüsü görmeye değer bir yer .
Rize adı eçince akla çay gelir. 1989’da Türkiye yaş çay yaprağı üretiminin % 72’si (476.839) ton Rize’de gerçekleştirilmişti. Öbür bitkisel ürünler arasında az miktarda mısır, mandalina, armut, patates, elma ve puroluk tütün sayılabilir.
İlin iç kesimlerinde büyükbaş hayvan beslenir; kıyıda ise balıkçılık yaygındır. Eskiden bir hayvan yetiştirme yöntemi olduğu kadar yöreye özgü bir yaşam biçimi de olan yaylacılık önemini kaybetmektedir. İç kesimlerde arıcılıkta yapılır. İkizdere yöresinde elde edilen Anzer balı ülke çapında ünlüdür. Türkiye’nin en çok yağış alan yöresi olan ilde ormancılık önemli bir geçim kaynağıdır. Son yıllarda çeşitli etkenlerin yol açtığı Karadeniz’deki balık azalması kıyı kesiminde balıkçılıkla geçinen halkı olumsuz yönde etkilemektedir.
İ.Ö 7. yüzyılda Miletoslular tarafından kıyı kesiminde kurulan ticaret kolonilerinden olan yöre, önce Partların, İ.Ö. 180’de de Pontus krallığının egemenliğine girdi. Pontus krallığı döneminde “Sannika” adıyla anıldı. .Ö.10’ da balayan Roma yönetimi sırasında Lazika denen bölgenin sınırları içinde kaldı. Kıyı ile iç kesimler arasındaki ticaret açısından önem taşıyan yöre Bizans döneminde bir çok defa Sasani’lerin saldırısına uğradı. Bizanslılar 7.yüzyılda da süren Sasani saldırılarından yöreyi korumak için Hazarlardan yardım istedi. 8. yüzyılda yöreye yönelen Arap saldırılarınıda önleyen Hazar’lar Bizans’la Rusya arasındaticaret ilişkisinin kurulmasını sağladı. Rize yöresi 10.yüzyıl sonlarında Türkmenlerin eline geçtikten sonra bile Bizans’a bağlandı. Bir süre Danişmentliler ve Bizanslılar arasında el değiştirdikten sonra .1204 yılında Trabzon İmparatorluğu’nun yönetimine girdi. Bu dönemde yöredekiticaret Cenevizlilerle Venediklilerin elindeydi. Yörenin batı kesimi1461’de, öteki kesimlerinin ise 1509’da Osmanlı topraklarına katıldığı sanılmaktadır.
16. ve 17. yüzyllarda kıyı kesimi Abaza ve Gürcü korsanlarca yağmalanan yörede 18142te Tuzcuoğullarının başlattığı ayaklanma Osmanlı Devleti’ni 20 yıl kadar uğraştırdı. Yöre, 19. yüzyıl sonlarında Trabzon vilayetine bağlı Lazistan sancağının sınırları içindeydi. 1.Dünya Savaşı sırasında 1915’de Rus donanması birçok kez Rize kıyılarını bombaladı. Mart 1916 başlarında Rusların işgal ettiği yöre, Sovyet Devriminin ardından Rus kuvvetlerinin çekilmesi üzerine 2 Mart 1918 de kurtarıldı. 1924’de il yapılan Rize , 1933’te merkezi Rize kenti olmak üzere kurulan Çoruh ilinin sınırları içine alındı. Rize ili 1936’da merkezi Artvin olan Çoruh ilinden ayrıldı.
RİZE TARİHİ VE TURİSTİK YERLERRize Kalesi : İl merkezinin güneybatısındadır.1314-1330 tarihleri arasında Cenevizliler tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır. Deniz yüzeyinden 160 m yükselikte olan kalenin surları 15-20 m yüksekliktedir. Kalenin çevresinde savunma hendeği yoktur.
İslampaşa Camii :16.yüzyılda Yavuz Sultan Selim'in annesi Gülbahar Hatun tarafından yaptırılmıştır. 1952 de restore edilen caminin minaresi tekşerefelidir.
Cafer Paşa Camii : 16. yüzyılda Rize fatihi olarak bilinen Cafer Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Çayeli (Zeleki) Kalesi :Çayeli'nin 2 km doğusunda Artvin- Rize karayolundaki tünelin üstünde yıkıntı halindedir. Kale'nin 12. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır.
Kız Kalesi : İlçe merkezi Pazar'ın batı girişinde, denizin içindeki büyük bir kaya üzerindedir. 8.yüzyıl Bizans yapısıdır.
Kale-i Bala : Çamlıhemşin'in 40 km güneyindeki Hisarcık köyündedir. M.Ö. 200 lerde yapıldığı sanılmaktadır. 16 burcu ve bir gözetleme kulesi bulunmaktadır.
Zilkale : Çamlıhemşin'in 12 km güneyinde yüksek bir tepenin üzerindedir. 6.yüzyılda Bizanslılar tarafından yapıldığı sanılan kalenin 8 burcu ve gözetlem kulesi vardır. Kalenin savunma hendeği durumundaki Zil Deresine bir merdivenle inilir. Kalede su sarnıçları, erzak ambarları ve konak kalıntılarına rastlanır.
Ayder Kaplıcası : Kaçkar Dağlarının yamaçlarında yer alan Ayder Kaplıcasına Çamlıhemşinden 18m lik bir dağ yoluyla ulaşılır. Oligometalik, termal ve radyoaktif olan kaplıcanın suları, mide, bağırsak ve böbrek hastalarına iyi gelir.
Andon İçmesi : Rize'den 30 km uzaktadır. Karbondioksitli, demirli, alkalin, acı ve bikarbonatlı olan sular, karaciğer, safrakesesi, mide ve bağırsak hastalıklarına iyi gelir. Gut hastalıklarına iyi gelir. Gut hastaları ve zayıflamak isteyenler buraya gelir.
İkizdere (Şimşirli) İçmesi : Rize'ye 53 km uzaklıktadır. Bol karbondioksitli olan içme, sindirimi kolaylaştırır.